1. Τι είναι τα γονίδια BRCA1 και BRCA2?

Τα γονίδια BRCA1 και BRCA2 είναι υπεύθυνα για την παραγωγή πρωτεινων που καταστέλλουν την εμφάνιση καρκίνου

του μαστού και βοηθούν στην διόρθωση ανωμαλιών του DNA. Έτσι λοιπόν μετάλλαξη αυτών οδηγεί σε καρκίνο.

Οι κληρονομούμενες μεταλλάξεις σε αυτά τα γονίδια αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνο του μαστού και των ωοθηκών καθώς και άλλων τύπως καρκίνων που θα αναλύσουμε αργότερα. Ευθύνονται για την εμφάνιση καρκίνου του μαστού συνήθως σε ηλικία νεότερη των 50.

2. Πόσο αυξάνεται η πιθανότητα εμφάνισης καρκίνου του μαστού σε γυναίκες φορείς των μεταλλάξεων?

O κίνδυνος εμφάνισης καρκίνου του μαστού στον γενικό πληθυσμό είναι 10%. Αντιθέτως, σε φορείς της μετάλλαξης ο κίνδυνος αυτός ανέρχεται στο 70% για το BRCA 1  και 45% για το BRCA 2.

Σχετικά με τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου των ωοθηκών, στον γενικό πληθυσμό ανέρχεται στο 1.4% ενώ στους φορείς της μετάλλαξης BRCA 1 στο 39% και 17% στους φορείς της μετάλλαξης BRCA2.

3. Ποια άλλα είδη καρκίνου σχετίζονται με τις μεταλλάξεις αυτές?

Στις γυναίκες φορείς έχει αποδειχθεί οτι αυξάνεται ο κίνδυνος εμφάνισης νεοπλασίας των σαλπίγγων και του περιτοναίου ενώ στους άντρες αυξάνεται η πιθανότητα νεοπλασίας του προστάτη.

4. Σε ποιους πληθυσμούς βρίσκεται αυξημένο επιπολασμός των μεταλλάξεων BRCA 1, BRCA 2?

Εχει αποδειχτεί ότι ο επιπολασμός των μεταλλάξεων αυτών είναι ιδιαίτερα αυξημένος στον εβραικό πληθυσμό Ασκενάζι καθώς και στον ολλανδικό, νορβηγικό και ισλανδικό πληθυσμό.

5. Υπάρχουν γενετικά τεστ διάγνωσης?

Σαφώς και υπάρχουν και πραγματοποιούνται με μια απλή αιμοληψία.
Τα αποτελέσματα βγαίνουν σε 3 εβδομάδες.

6. Ποιος πρέπει να εξετάζεται για την μετάλλαξη αυτή?

Πρόκειται για μία σπάνια μετάλλαξη. Αυτό συνεπάγεται ότι απαιτούνται κάποια κριτήρια για να ωθήσουν κάποιον να πραγματοποιήσει τον έλεγχο.
Η αμερικάνικη επιδημιολογική εταιρεία προτείνει ο έλεγχος να γίνεται σε άτομα με:

• ιστορικό καρκίνου του μαστού σε νεαρή ηλικία (προ της εμμηνόπαυσης), ιστορικό αμφοτερόπλευρου καρκίνου του μαστού και ιστορικό καρκίνου του μαστού και ωοθήκης
• ιστορικό καρκίνου ωοθήκης και οικογενειακό ιστορικό συγγενούς με καρκίνο ωοθήκης ή καρκίνο στήθους σε νεαρή ηλικία ή και τα 2
• οικογενειακό ιστορικό καρκίνου του μαστού σε 2 ή περισσότερους συγγενείς πρώτου βαθμού
• οικογενειακό ιστορικό αντρικού καρκίνου του μαστού
• οικογενειακό ιστορικό συγγενούς με καρκίνο ωοθήκης και μαστού
• οικογενειακό ιστορικό αμφοτερόπλευρου καρκίνου του μαστού
• με περισσότερους των 2 συγγενών με καρκίνο ωοθήκης
• συγγενή φέροντα τη μετάλλαξη

Σε κάθε περίπτωση, γυναίκα που υποψιάζεται ότι χρειάζεται να ελεγχθεί πρέπει απαραίτητα να μιλήσει με τον προσωπικό της γυναικολόγο ο οποίος και θα κρίνει αν είναι αναγκαίο. Η συζήτηση και η καθοδήγηση είναι σημαντική. Σε περίπτωση θετικού αποτελέσματος η ψυχολογική υποστήριξη είναι εξέχουσας σημασίας.

7. Κόστος

Το κόστος της εξέτασης κυμαίνεται μεταξύ 600-650€, καθώς ακόμα δεν καλύπτεται από τον ΠΕΔΥ.

8. Πως ερμηνεύεται το αποτέλεσμα του τεστ?

Το γενετικό τεστ μπορεί να είναι θετικό, αρνητικό ή αμφιλεγόμενο.

Θετικό τεστ σημαίνει ότι η πιθανότητα εμφάνισης καποιων καρκίνων είναι ιδιαιτέρως υψηλή χωρίς όμως να σημαίνει ότι είναι απολύτως βέβαιο. Επίσης, σημαντική είναι η πιθανότητα κληροδότησης της μετάλλαξης στην επόμενη γενιά (50% σε περίπτωση που ένας γονεάς είναι φορέας).

Σε περίπτωση αρνητικού ή αμφιλεγόμενου (ambiguous) αποτελέσματος η περίπτωση αυτό να είναι ψευδώς αρνητικό (δηλαδη να υπάρχει η μετάλλαξη αλλά το τεστ να είναι αρνητικο) είναι πολύ χαμηλή. Σε κάθε περίπτωση απαιτείται πάντα συζήτηση με τον γυναικολόγο και γενετική συμβουλή.

9. Τι μπορεί να κάνει κάποιος με θετικό αποτέλεσμα?

Η αντιμετώπιση βασίζεται στα εξής

- Αυστηρό screening
Νέες γυναίκες μπορούν να ξεκινήσουν το screening σε νεότερη ηλικία από το γενικό πληθυσμό (25 ετών). Αυτό συνίσταται σε ετήσια κλινική εξέταση από έμπειρο μαστολόγο καθώς και υπερηχογράφημα μαστού ή ακόμα και μαστογραφία σύμφωνα με ορισμένους μελετητές αν και είναι πολύ συζητήσιμο λόγω της ληφθείσης ακτινοβολίας. Συχνά χρησιμοποιείται η μαγνητική τομογραφία σε ετήσια βάση. Σε κάθε περίπτωση, ο θεράπων ιατρός είναι εκείνος που θα αποφασίσει για το είδος της εξέτασης.

Σχετικό με τον έλεγχο καρκίνου των ωοθηκών, δεν υπάρχει κάποιο αξιόπιστο τεστ. Σήμερα μπορούμε να βασιστούμε μονάχα στο κολπικό υπερηχογράφημα και την κλινική εξέταση. Η αναζήτηση του καρκινικού δέικτη CA 125 δεν είναι καθόλου ειδική εξέταση και οδηγεί συχνά σε εσφαλμένα συμπεράσματα. Προσφάτως εφαρμόζεται και ο νέος καρκινικός δείκτης ROMA, υψηλής ευαισθησίας ειδικά για τον καρκινό ωοθηκών.

- Προφυλακτική χειρουργική αντιμετώπιση
Δεδομένου ότι οι συχνότεροι καρκίνοι άμεσα συσχετιζόμενοι με τις μεταλλάξεις BRCA 1 και BRCA 2 είναι ο καρκίνος του μαστού, των ωοθηκών και των σαλπίγγων, η προφυλακτική χειρουργική αντιμετώπιση βασίζεται στην αμφοτερόπλευρη μαστεκτομή και αμφοτερόπλευρη αφαίρεση των εξαρτημάτων (ωοθηκών και σαλπίγγων)

- Χημειοπροφύλαξη
Η ταμοξιφένη φαίνεται να μειώνει τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του μαστού σε φορείς των μεταλλάξεων BRCA1 και BRCA2. Η ραλοξιφένη βρίσκεται ακόμα υπό έλεγχο και απαιτούνται περισσότερες μελέτες για την ασφαλή χορήγησή της.